مقاله دستورالعمل های سیستم های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی

این مقاله به بررسی دستورالعمل های ILO برای پیاده سازی سیستم های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی و نقش آن ها در کاهش حوادث و ارتقاء ایمنی محیط کار می پردازد.

پیشگفتار
حفاظت کارگران در مقابل بیماریها، امراض و حوادث ناشی از کار بخشی از وظایف سازمان ILO را در طول تاریخ تشکیل داده است. بیماریها و حوادث ناشی از کار در اثر بی توجهی نسبت به ایمنی و بهداشت کارگران بوجود می آیند. اولین هدف ILO افزایش شانس زنان و مردان برای دستیابی به کار مولد و شایسته در شرایطی: دارای آزادی، عدالت، ایمنی و احترام به حقوق بشر است. ما اینها را به عبارت «کار شایسته» خلاصه کرده ایم. کار شایسته، کار ایمن است و کار ایمن نیز عامل موثرو مثبتی برای رشد اقتصادی و تولید محصول می باشد.

امروزه پیشرفتهای تکنولوژیکی و وجود رقابت شدید بین صنایع، باعث ایجاد تغییرات سریعی در شرایط، فرایند و سیستم مدیریتی گردیده است. قانون گذاری در مورد پرداختن به این تغییرات و همگامی با رویایی در مورد خطرات جدید هر چند لازم است، ولی کافی نمی باشد.

سازمانها باید قادر به حل مسائلی که بطور پیوسته و مداوم در زمینه ایمنی و بهداشت رخ می دهد باشند و با استراتژی پویای مدیریتی، برای آنها راه حل مناسبی بیابند. در این مقاله دستورالعملهایی در زمینه ایمنی و بهداشت شغلی ارائه شده است.

این دستورالعمل ها بر مبنای توافقات بین ILO و ارکان سه گانه آن و سرمایه گذاران دیگر تهیه شده است. این سازمانها، توافق نامه ای بین المللی در مورد ایمنی و بهداشت شغلی را نیز که «استانداردهای بین المللی کار» نامیده اند، تدوین نموده اند. در نهایت، یک ابزار قدرتمند و بی همتا برای گسترش فرهنگ ایمنی در کار و حتی فراتر از آن حاصل شده است که سازمانها، کارگران، سیستم های ایمنی و بهداشت و محیط زیست از آن منتفع خواهند شد.

سازمان ILO خوشحال می شود که از تجربیات افراد در تدوین این دستورالعملها بهره مند شود. بی شک این دستورالعمل ها وسیله ای بسیار ارزشمند و کارآمد برای کارفرمایان، کارگران، شرکت ها و سازمانهای ملی و همه کسانی که نقشی در ایمن و سلامت کردن محیط های کاری دارند، می باشد.

مقدمه:
هم اکنون دولتها، کارفرمایان و کارگران دریافته اند که ایجاد سیستم های مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی (OSH) نقش بسیار موثری هم در کاهش خطرات و هم افزایش راندمان تولید دارد.

این دستورالعمل ها در سیستم مدیریت OSH توسط سازمان بین المللی کار ILO بر مبنای توافقنامه های بین المللی بین بخش های سه جانبه آن تدوین شده است. این توافق سه جانبه اهرم های قدرت و انعطاف پذیری را برای گسترش فرهنگ ایمنی در اختیار سازمانها قرار می دهد. همچنین ILO توصیه هایی را در سیستم مدیریت OSH ارائه می کند که در آنها ارقام و ابزاره ای مربوط به حفاظت، ایمنی و بهداشت کارگران منعکس شده است.

در این دستورالعمل ها توصیه های عملی برای استفاده همه افرادی که در مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی مسئولیتی دارند ارائه شده است. این توصیه ها قانوناً الزامی نیستند و برای جایگزین شدن به جای قوانین، مقررات و استانداردهای ملی پذیرفته شده در کشورها نمی باشند.

کارفرما مسئول سازماندهی و ایجاد ایمنی و بهداشت شغلی است و اجرای سیستم مدیریت OSH روشی سودمند برای انجام این وظیفه می باشد. ILO این دستورالعمل ها را به عنوان ابزار عملی برای خدمت به سازمانها و شرکت ها طراحی کرده و آن را وسیله ای برای بهبود مستمر اجرای OSH دانسته است.

1- اهداف
1-1- این دستورالعمل ها باید به حفاظت کارگران از خطرات و محدود کردن حوادث ناشی از کار، بیماریها، جراحات و مرگ و میرها کمک کند.
2-1 در سطوح ملی این دستورالعمل ها باید:

• برای تعیین چارچوب و ساختار ملی سیستم های مدیریت OSH که ترجیحاً توسط قوانین و مقررات ملی حمایت می شوند، استفاده گردند.
• راهنمایی هایی برای تقویت توصیه نامه ها با ابزار قانونی یا ضمانت اجرایی توسط مقررات و استانداردها برای بهبود مستمر اجرای OSH ارائه دهند.
• توصیه هایی برای بهبود و تطابق دستورالعمل های ملی و محلی در سیستم های OSH ارائه دهندتا پاسخگوی نیازهای واقعی سازمان ها، مطابق با اندازه و نوع فعالیت آنها باشند.

3-1- در سطوح سازمانی این دستورالعملها باید:

• توصیه هایی در ارتباط با ترکیب عناصر سیستم مدیریت OSH در سازمان به عنوان جزئی از سیاست ها و برنامه های مدیریتی آن ارائه دهند.
• همه اعضاء سازمان خصوصاً کارمندان، کارفرمایان، هیات مدیره ، کارگران و نمایندگان انتخابی آنها را تشویق کنند تا مبانی و روش مدیریت OSH را در جهت بهبود مستمر بهداشت و ایمنی شغلی بکار گیرند.

2- چارچوب ملی سیستم های مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی
1-2- خط مشی ملی
1-1-2 یک یا چند سازمان کارآمد باید برای تنظیم، اجرا و بازنگری متناوب سیاست های منسجم ملی انتخاب شوند تا سیستم مدیریت OSH را در موسسات ایجاد کرده و سطح آن را ارتقاء بخشند و این کارها باید پس از مشورت با ارگانهای انتخابی از سوی کارفرمایان و کارگران یا افراد ذیصلاح صورت پذیرد.

2-1-2 سیاست ملی مدیریت OSH باید روشها و مبانی عمومی زیر را تنظیم و ایجاد کند:

• ارتقاء و بهبود روش ایجاد وتلفیق سیستم های مدیریت OSH به عنوان بخشی از مدیریت کلی یک سازمان.
• تدوین و بهبود برنامه هایی برای شناسایی سیستماتیک ، برنامه ریزی، اجرا و ارتقاء
• فعالیت های OSH در سطوح ملی و سازمانی .
• تشویق کارگران و نمایندگان آنها به شرکت در فعالیت های سازمانی .
• بهبود مستمر سیستم و در ضمن آن دوری از دیوان سالاری و کاغذبازی غیرضروری در کارهای اداری و هزینه های مربوطه.
• تشویق به کارها و فعالیت های دسته جمعی و حمایت از برنامه های سیستم مدیریت OSH در سطوح سازمانی توسط بازرسان کار، شرکت های فعال در زمینه ایمنی و بهداشت شغلی و یا خدمات دیگر و راهبری فعالیت های آنها به یک چارچوب هماهنگ با مدیریت OSH.
• ارزیابی چارچوب و اثربخشی سیاست ملی در فواصل زمانی مناسب.
• ارزیابی و شناسایی اثربخشی سیستم های مدیریت OSH و اجرای آن با ابزار مناسب.
• اطمینان از اینکه لوازم ایمنی و بهداشتی برای همه تهیه شده است اعم از پیمانکار و یا کارگران او، چه کارگران موقت و چه کارگران یا کارمندانی که مستقیماً توسط سازمان استخدام شده اند.

3-1-2 با این نگرش در مورد اطمینان از انسجام سیاست ملی وبرنامه های لازم برای تحقق آن، شرکت های ذیصلاحی باید چارچوب ملی سیستم های مدیریت OSH را تدوین کنند تا:

• وظایف خاص و مسئولیت های شرکت های مختلف را شناسایی و تدوین کنند و آن را با سیاست های ملی تطبیق دهد و هماهنگی مناسبی بین آندو ایجاد نمایند.
• دستورالعمل های ملی در مورد کاربرد و اجرای سیستماتیک سیستم های مدیریت OSH در سازمان را منتشر و بطور دوره ای بازنگری کنند.
• معیارهای مناسبی برای طراحی و تعیین وظایف شرکت های مسئول، آماده سازی و تطبیق دستورالعمل ها با سیستم های مدیریت OSH تنظیم کنند.
• اطمینان دهند که این دستورالعمل ها برای بهره مندی کارفرمایان، کارگران و نمایندگان آنها از سیاست های ملی در دسترس آنها قرار گرفته است.

4-1-2 یک شرکت ذیصلاح باید برنامه هایی اتخاذ کند و برای بازرسان کار ، شرکتهای فعال در زمینه OSH و دیگر شرکتهای دولتی و خصوصی، سازمانها و شرکت های مربوط به OSH مثل تولید کنندگان وسایل حفاظتی – بهداشتی دستورالعمل های فنی تهیه کرده وآنها را کمک وتشویق نماید تا سیستم های مدیریت OSH را بکار برند.

2-2 دستورالعمل های ملی
1-2-2 باید دستورالعمل های ملی بر مبنای مدل ارائه شده در فصل 3 و با توجه به شرایط و تجربیات ملی هر کشور در جهت کاربرد و اجرای سیستماتیک سیستم های مدیریت OSH نوشته شود .

2-2-2 باید بین دستورالعمل های ILO ، دستورالعمل های ملی و دستورالعمل های تطبیق یافته محلی ، تطابق و سازگاری وجود داشته باشد و برای ارتقاء و بهبود کاربرد مستقیم و یاغیرمستقیم این دستورالعمل هادر سطوح سازمانی انعطاف پذیری لازم وجود داشته باشد.

3-2 دستورالعمل های تطبیق یافته محلی
این دستورالعمل که نقطه نظرات ILO را منعکس می کند باید شامل عناصر کلی دستورالعمل ه

ای ملی بوده ودر طراحی آن ، بایستی شرایط خاص و نیازهای سازمان یا گروههای سازمان یافته را در نظر گرفته همچنین به موارد خاص زیر نیز توجه شود:

• اندازه آنها (بزرگ، متوسط، کوچک) و زیربنای آنها.
• انواع خطرات و درجه خطرپذیری و احتمال وقوع آنها.

2-3-2 ارتباط بین چارچوب ملی سیستم مدیریت OSH (OSH-MS) و اجزاء ضروری آن در شکل 1 نشان داده شده است.

3- سیستم مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی در سازمان
ایجاد ارتباط بین نیازهای رسمی OSH و قوانین و مقررات ملی در مورد بهداشت و ایمنی شغلی، مسئولیت و وظیفه کارفرما است. کارفرما باید قدرت راهبری قوی داشته و نسبت به اجرای فعالیت های OSH در سازمان نیز متعهد باشد و برنامه های مناسبی برای ایجاد سیستم مدیریت OSH تنظیم کند. این سیستم شامل عناصر اصلی مثل خط مشی مدیریتی – سازماندهی – برنامه ریزی و اجرا – ارزیابی و ارتقاء سیستم می باشد که در شکل 2 نشان داده شده است.

سیاست و خط مشی مدیریتی
1-3 خط مشی ایمنی و بهداشت شغلی
1-1-3 کارفرما باید پس از مشورت با کارگران و نمایندگان آنها ، سیاست و خط مشی OSH را تدوین کند که باید دارای مشخصات زیر باشد:

• مربوط به سازمان و مخصوص آن و متناسب با اندازه و طبیعت فعالیت های آن باشد.
• به صورت مختصر و روشن دارای تاریخ نوشته شود و با امضاء و یا حمایت کارفرما یا بالاترین مقام مسئول در سازمان، لازم الاجرا گردد.
• در محل کار به سهولت در دسترس همه افراد باشد.
• برای اطمینان از اینکه همیشه از کارآیی لازم برخوردار است ، مورد بازنگری قرارگیرد.
• برای گروه ها و بخش های خارج از سازمان که به موضوعات فوق علاقمند هستند نیز قابل دسترسی باشد.

2-1-3 خط مشی OSH باید حداقل دارای مبانی کلیدی زیر باشد وتوسط افراد سازمان اجرا گردد.

• حفظ سلامتی و ایمنی همه افراد سازمان با پیشگیری از حوادث و بیماریهای ناشی از کار و دوری از اعمال ناایمن.
• اطاعت و بکارگیری قوانین و مقررات ملی OSH ، توصیه نامه ها و توافقات حاصله بین OSH و

نیازهای سازمان

• حصول اطمینان از اینکه کارگران و نمایندگان آنها مورد مشورت قرار می گیرند و به شرکت فعالانه در همه بخش های سیستم مدیریت OSH تشویق و ترغیب می شوند.
• بهبود مستمر اجرای سیستم مدیریت OSH.

فهرست مطالب:
پیشگفتار
مقدمه
۱٫ اهداف
۲٫ چارچوب ملی سیستم های مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی
۱-۲- خط مشی ملی
۲-۲- دستورالعمل های ملی
۳-۲- دستورالعمل های تطبیق یافته محلی
۳٫ سیستم مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی در سازمان
۱-۳- خط مشی ایمنی و بهداشت شغلی
۲-۳- مساعدت و همکاری کارگران
۳-۳- مسئولیت پذیری و پاسخگویی
۴-۳- ایجاد مهارت و آموزش
۵-۳- مستند سازی سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی
۶-۳- ارتباطات
۷-۳- بازنگری اولیه
۸-۳- برنامه ریزی، ارتقاء و اجرای سیستم
۹-۳- اهداف بهداشت و ایمنی شغلی
۱۰-۳- پیشگیری از خطرات
۱۱-۳- کنترل و سنجش عملکرد
۱۲-۳- تحقیق و بررسی بر روی جراحات، ناخوشی ها، بیماریها و حوادث ناشی از کار و اثرات آنها برروی عملکرد بهداشت و ایمنی
۱۳-۳- ممیزی
۱۴-۳- بازنگری مدیریت
۱۵-۳- اصلاحات و پیشگیری
۱۶-۳- بهبود مستمر